Cầu mưa là một trong những lễ hội rất nổi tiếng và phổ biến của các đồng bào sinh sống trên vùng núi Tây Bắc. Hằng năm có rất nhiều đồng bào nơi đây tổ chức buổi lễ cầu mưa để cầu cho mưa nắng thuận lợi, mùa màng bội thu, gia đình no ấm,… Đây là một trong những lễ hội mang nhiều giá trị truyền thống và đậm nét độc đáo của những người dân vùng núi cao Tây Bắc. Do đó cho đến nay, lẽ hội cầu mưa truyền thống này vẫn được người dân nơi đây gìn giữ và tiếp tục phát huy để con cháu noi theo. Hãy cùng tìm hiểu nét thú vị và ý nghĩa sâu sắc của lễ hội cầu mưa độc đáo này qua bài viết dưới đây.
Lễ hội cầu mưa có giá trị lâu đời của người Thái Tây Bắc
Lễ hội cầu mưa còn được gọi là lễ hội Xến Xó Phốn. Lễ hội này vốn rất nổi tiếng ở vùng núi cao Tây Bắc. Lễ hội truyền thống đặc sắc này được ra đời và hình thành cùng kho tàng văn hóa phi vật thể của người Thái. Qua bao đời chắt lọc, gạn đục khơi trong, lễ hội này đã có được tinh hoa to lớn. Nó chứa đựng những vẻ đẹp và giá trị về phong tục tập quán, tín ngưỡng của người dân Tây Bắc. Do đó cho đến này lễ hội này vẫn tiếp tục được giữ gìn và tổ chức mỗi năm. Lễ hội cầu mưa ngày nay mang đủ bản sắc văn hóa của người Thái Tây Bắc.
Cũng giống như các lễ hội khác, lễ hội cầu mưa gồm có 2 phần lễ và hội. Phần lễ để cúng thần linh cai quản mưa nắng. Phần lễ này không hề mang những yếu tố dị đoan. Lễ cúng chỉ mượn yếu tố tâm linh để dạy bảo con người. Người dân cũng dựa vào đó để cầu mong cho mọi điều tốt đẹp. Sau phần lễ là phần lội. Phần hội này gồm các hoạt động vui chơi lành mạnh. Nó được tổ chức nhằm tạo nên những tiếng cười thoải mái. Ngoài ra nó còn có thể giáo dục nhân cách, phẩm hạnh để con người vươn tới cái đẹp, của đạo đức truyền thống mà người Thái đã có.
Lễ hội cầu mưa được tổ chức khi nào?
Cùng với lễ hội cầu an bản mường, lễ hội cầu mưa của người dân tộc Thái miền Tây Bắc là một sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng rất quan trọng đối với cộng đồng người dân tộc ở nơi đây. Lễ hội thường được tổ chức vào đầu mùa mưa. Mùa này rơi vào khoảng cuối tháng 10, đầu tháng 11 âm lịch hàng năm. Đây cũng là thời điểm gần tết Nguyên Đán.
Mùa cầu mưa đến được biểu hiện qua tiếng sấm. Tức là đã xuất hiện lời phán quyết của vua trời, qua hình tượng thủy thần, thuồng luồng,… Lễ hội có liên quan đến đời sống vật chất, tinh thần, tâm linh của cả bản mường. Nó cũng có liên quan đến mùa màng, sức khỏe và sự làm ăn của cộng đồng năm ấy. Chính vì vậy mà lễ hội này được tổ chức rất trọng thể và vui vẻ. Hàng năm lễ hội cầu mưa thu hút sự tham gia của đông đảo bà con dân tộc ở bản, mường.
Ý nghĩa của lễ hội cầu mưa
Người Thái ở vùng nơi này quan niệm rằng thần linh cai quản mưa gió thương những đứa trẻ sinh ra không có cha để làm nhà. Cho nên thần linh đã không làm mưa khiến cho trời hạn hán. Vì vậy trời không mưa là lỗi của những người phụ nữ chửa hoang. Do đó dân bản phải làm lễ cầu mưa, cúng lễ các vị chủ nước, chủ sông suối (thuồng luồng, tiếng Thái gọi là Tô Ngược). Họ muốn mời các thần linh về nghe nguyện vọng của con người. Đồng thời trách phạt những người phụ nữ đó đã không biết giữ mình. Những lời cầu xin, trách móc được truyền tụng, đúc kết thành các bài cúng và các trò chơi trong lễ hội cầu mưa.
Bài cúng cầu mưa truyền thống trong phần lễ
Người đóng vai trò chính trong lễ hội là bà Mè mải. Mở đầu lễ cầu mưa, đoàn người đi đến các nhà xin lễ vật.
– Đến nhà thứ nhất, Mè mải nói:
“Ở nhà đấy bà thím ơi.
Chúng tôi đến xin cơm đấy nhé.
Rau chua xiểm cũng xin.
Canh khoai nhạt cũng xin”.
– Chủ nhà thứ nhất trả lời: “Ngày cúng chủ nước sông tôi có chút lễ bằng rau, bằng cỏ để cùng xin cầu mưa”. Sau đó Mè mải đáp lời: “Cảm ơn chủ nhà nhé!” Lời cảm ơn vừa dứt thì chủ nhà té nước gạo lên người hoặc dùng hạt bông tung vào đoàn người giả làm mưa. Tiếp đó, đoàn người sẽ luôn miệng hô to: “Có mưa rào, mưa ra gạo ra lúa”.
Sau đó đoàn người tiếp tục đến nhà thứ 2, thứ 3,… và lặp lại bài cúng trên. Đến khi đã có đủ lễ vật, đoàn người rước Tô Ngược đến địa điểm cúng lễ. Lúc này, bà Mè mải bắt đầu cúng bài cúng cầu mưa với nội dung mời chủ nước chủ sông về ăn lễ vật và lắng nghe nguyện vọng của dân bản cầu xin trời làm mưa cho đến khi sấm sét nổi lên và trời mưa xuống thì chuyển sang phần hội. Cả bản làng cùng chơi ném còn, uống rượu cần và hát các bài hát về tình yêu đôi lứa,… Mọi người đều vui vẻ hòa chung không khí lễ hội tưng bừng.
