Nói đến văn hóa đặc trưng của các vùng miền thì không thể không nhắc tới các lễ hội văn hóa đặc sắc, truyền thống lâu đời của ông cha ta để lại. Đây chính là những di sản phi vật thể giàu giá trị mà các cụ để lại cho con cháu đời sau. Đến một vùng đất mới nếu như bạn được có cơ hội trải nghiệm những lệ hội văn hóa thường niên thì sẽ không khó để có thể hiểu hết được về văn hóa của vùng đất mà bạn đang ghé đến. Hôm nay chúng ta sẽ cùng đi tìm hiểu những lễ hội văn hóa đặc sắc nhất của người dân ở Nam Bộ nước ta nhé.
Lễ Hội Bà Chúa Xứ núi Sam tại An Giang
Các lễ hội ở miền Nam không thể không nhắc đến Lễ Hội Bà Chúa Xứ. Lễ hội Bà Chúa Xứ (Vía Bà) được diễn ra ở Miếu Bà Chúa Xứ toạ lạc tại chân Núi Sam, thành phố Châu Đốc, An Giang. Hằng năm lễ được tổ chức vào ngày 23/4 – 27/4 âm lịch. Nhưng ngày Vía Bà chính là ngày 25/4 vì đây là ngày phát hiện ra tượng bà. Hằng năm cứ vào mùa lễ, rất đông khách thập phương từ xa đến đây để cúng bái. Với ý nguyện cầu cho một năm ấm no, mọi tai ương đều qua hết. Lễ được bắt đầu từ ngày 23/4 cho đến 0h đêm hôm đó.
Du khách sẽ được xem nghi thức tắm bà bằng nước mưa pha với nước hoa. Và thay y phục mới cho bà. Hôm sau du khách sẽ được xem lễ rước bà từ đỉnh núi xuống bằng chín cô gái đồng trinh. Đó chỉ là lặp lại cảnh rước bà khi xưa. Bên cạnh những lễ hội đặc sắc đó còn có Văn hóa nghệ thuật dân gian được biểu diễn như: múa lân, múa mâm thao, múa đĩa chén,… Đây là một lễ hội mang đậm nét bản sắc văn hóa dân tộc. Và còn là di tích lịch sử và kiến trúc quan trọng của tỉnh và cả khu vực. Năm 2001, lễ hội miền Nam này được Bộ Văn hóa Thông tin và Tổng cục Du lịch Việt Nam công nhận là Lễ hội cấp Quốc gia.
Lễ Hội Đôn Ta – Dolta của dân tộc Khmer
Lễ Đôn Ta còn được gọi là lễ “Xá tội vong nhân” là ngày lễ của người Khmer tổ chức. Nếu như người kinh mình có lễ Vu Lan thì người Khmer cũng có lễ Đôn Ta. Là lễ cúng ông bà tổ tiên diễn ra trong 3 ngày từ 29/8 đến 1/9 âm lịch hằng năm. Theo phong tục của dân tộc người Khmer, họ không tổ chức ngày giỗ hằng năm cho người chết. Vì vậy họ tổ chức lễ để tưởng nhớ ông bà đã khuất và cầu phước cho người còn sống.
Vào những ngày này trong phum sóc người Khmer cúng ông bà đã quá cố. Tiếp theo họ sẽ tặng quà ông bà, cha mẹ còn sống. Sau đó sẽ đến bữa cơm sum họp gia đình. Họ còn lên chùa làm lễ nhưng trước khi đi họ thắp nhang cầu mời ông bà đã khuất cùng lên chùa làm lễ. Trong thời gian diễn ra lễ Đôn Ta, tại các chùa sẽ có nhiều tiết mục văn nghệ, nhạc ngũ âm. Có nhiều trò chơi vui dân gian, múa Lâm – thol,… góp phần ngày lễ trở nên phấn khởi và vui tươi. Đặc biệt ở An Giang vùng đất Bảy Núi này còn diễn ra lễ hội đua bò truyền thống thu hút nhiều du khách đến tham quan.
Lễ Tết Khmer Chol Chnam Thmay ở khu vực miền Tây Nam bộ
Các lễ hội ở miền Tây Nam Bộ đặc sắc cần nhắc đến là Lễ Chol Chnam Thmay. Còn được gọi là lễ chịu tuổi là lễ tết lớn nhất của người Khmer. Lễ diễn ra 3 ngày liên tiếp tính theo lịch cổ truyền của dân tộc Khmer tức là vào đầu tháng Chét của người Khmer. Lễ Chol Chnam Thmay còn là những ngày lễ Tết của Campuchia, Lào, Thái Lan, Myanma, Sri Lanka.
Khi du khách đi đến những khu vực có đông đồng bào Khmer sinh sống như: Sóc Trăng, An Giang, Trà Vinh,… du khách sẽ bắt gặp không khí náo nhiệt của bà con nơi đây chuẩn bị Tết cổ truyền của mình. Cũng khá giống với phong tục ngày tết nguyên đán của người Kinh ở vùng miền Tây Nam Bộ. Mỗi khi đến lễ người dân dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ. Mọi người đều may cho mình bộ quần áo mới và gói bánh tét, chuẩn bị hoa quả, hương đèn để lễ Phật.
Theo truyền thống ngày tết của người Khmer sẽ tổ chức ở các ngôi chùa Khmer. Nhưng ngày nay do sống cộng cư với người Việt đã ảnh hưởng phong tục người Việt. Nên họ còn tổ chức lễ đón giao thừa, và cúng ông bà ở nhà trong những ngày lễ Chol Chnam Thmay. Trong ngày lễ này người Khmer còn tổ chức nhiều trò vui như: đốt đèn trời, đánh quay lửa,… Đây cũng là một trong những lễ hội văn hóa đặc trưng của miền Tây, hấp dẫn du khách từ nhiều nơi đến đây.
Lễ Hội Kathina của người Khmer ở Sóc Trăng
Lễ hội Kathina hay còn gọi là lễ dâng bông, dâng y cà sa của người dân Khmer tỉnh Sóc Trăng. Lễ được tổ chức sau 3 tháng an cư kiết hạ. Theo quy định của Phật giáo Nam tông Khmer, các chùa sẽ chọn 1 ngày cụ thể. Và thông báo cho các Phật tử trong phum sóc biết để chuẩn bị tiến hành làm lễ Kathina. Vì vậy mà mỗi phum sóc ở các tỉnh sẽ khác nhau về ngày tổ chức nhưng theo truyền thống thì thường diễn ra trong 2 ngày.
Trong lễ hội này người dân sẽ thỉnh chư tăng đến tụng kinh, cầu an cho gia chủ. Ngày thứ hai đông vui nhất vì ngày này toàn bộ cư dân trong phum sóc làm lễ rước Kathina. Người dân sẽ dâng các vật phẩm gồm áo cà sa, bình bát. Và các lễ vật thiết yếu phục vụ việc sinh hoạt của các nhà sư. Đi kèm đó là đội trống Sa – dăm, đội Rô – băm. Cùng chục thiếu nữ xếp thành hai hàng để rước về chùa và dâng lên cho các nhà sư. Đây là lễ hội không đơn thuần là chỉ dâng y cà sa. Mà nó còn góp phần gìn giữ những giá trị tốt đẹp của đạo Phật. Và tạo nét gần gũi, thân thiện trong cộng đồng người theo đạo Phật ở Việt Nam.
Lễ Hội Tống Ôn ở miền Tây sông nước
Lễ Tống Ôn là một lễ hội ở miền Tây có từ thời còn khai hoang lập địa. Vì có nhiều dịch bệnh gây hại cho con người. Vì vậy người dân nam bộ khi ấy cứ nghĩ do ma quỷ những người khuất mặt khuất mày gây ra. Vì thế họ làm lễ Tống Ôn có nghĩa tống tiễn, xua đi những tà khí, dịch bệnh gây hại cho con người.
Để chuẩn bị làm lễ Tống Ôn, người dân chuẩn bị các đồ vật cúng thần trước và một chiếc thuyền để các đồ vật vừa cúng thần. Xong rồi thắp nhang khấn vái đem ra sông thả thuyền trôi theo dòng nước. Với mong muốn đem đi những điều xui xẻo, bệnh tật, được tai qua nạn khỏi, hướng tới một cuộc sống an lành và hạnh phúc.
Lễ Hội Đua Bò Bảy Núi ở An Giang
Lễ hội đua bò Bảy Núi là một lễ hội của đồng bào dân tộc người Khmer. Mang đậm nét bản sắc văn hóa dân gian và là một môn thể thao độc đáo ở vùng Bảy Núi. Được tổ chức vào dịp lễ Dolta của người Khmer, vào ngày 30/8 âm lịch hằng năm ở huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang. Người ta sẽ lựa chọn một cặp bò nhanh nhẹn nhất, khỏe mạnh nhất. Và chăm sóc cho chúng được nghỉ ngơi tập luyện, ăn uống theo chế độ. Sau 2 tháng cặp bò này có thể ra trận đua và có cả người điều khiển. Hằng năm, vào dịp lễ hội đua bò, không khí vô cùng náo nhiệt và hấp dẫn. Lễ hội thu hút hàng ngàn du khách ghé thăm và các tỉnh lận cận đã có mặt từ rất sớm.
Lễ Hội Bánh Dân Gian Nam Bộ được tổ chức tại Cần Thơ
Lễ hội bánh dân gian Nam bộ là lễ hội bánh Miền Tây hấp dẫn. Được tổ chức thường niên cấp quốc gia tại TP. Cần Thơ. Lễ hội có sự tham gia của hơn 100 gian hàng, là một trong những sự kiện văn hóa, du lịch quan trọng. Nhằm mục đích giới thiệu, quảng bá các loại bánh dân gian, ẩm thực Nam Bộ. Đồng thời, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa ấm thực.
Đến lễ hội, du khách có dịp thưởng thức các loại bánh dân gian, tìm về ký ức tuổi thơ, tìm hiểu văn hóa truyền thống dân tộc. Ngoài ra lễ hội còn có tiết mục văn nghệ đặc sắc khác. Như biểu diễn đờn ca tài tử, múa Kh’mer, Chăm, múa cồng chiêng, biểu diễn võ cổ truyền Vovinam, thư pháp, vẽ nghệ thuật,…
Ngày Hội Vườn Trái Cây Tân Lộc được tổ chức vào dịp Tết
Lễ hội trái cây Miền Tây đặc sắc có thể nói đến Ngày hội vườn trái cây Tân Lộc. Được tổ chức thường niên vào tết Đoan Ngọ. Là dịp để tôn vinh nếp sống sinh hoạt văn hóa, thành quả lao động của người dân. Đồng thời đẩy mạnh quảng bá và giới thiệu tiềm năng du lịch sinh thái miệt vườn của cù lao Tân Lộc. Đóng góp vào sự đa dạng trong văn hóa lễ hội ở miền Nam.
Đặc biệt, lễ hội có các hội thi đặc sắc quảng bá nét văn hóa miệt vườn. Như: Hội thi múa dân vũ và hóa trang trái cây; hội thi “Trang trí gian hàng ẩm thực, sản phẩm đặc trưng”; hội thi “Cây, củ, quả lạ”; trang trí, tạo hình trái cây nghệ thuật; hội thi các món ăn, sản phẩm từ dừa; hội thi cây cảnh, bon sai; trình diễn đổ bánh xèo Tết Đoan ngọ,…
Lễ Hội Nghinh Ông truyền thống của ngư dân
Lễ hội Nghinh Ông (lễ hội Nghinh Ông Thủy Tướng) là lễ hội có truyền thống đâu đời của ngư dân miền duyên hải, và của những người đi biển. Đây là một lễ hội tưởng nhớ công ơn của loài cá voi – vị thần Đại tướng quân Nam Hải . Vì đã nhiều lần cứu giúp người dân vượt qua sóng to gió lớn ở ngoài biển khơi.
Trước ngày lễ hội đã có hàng trăm chiếc tàu đánh cá lớn nhỏ của ngư dân đã được trang trí cờ hoa neo đậu sẵn. Để thực hiện nghi thức rước Ông ra biển cùng các lễ cúng của ngư dân rất trang trọng. Bên cạnh đó các ngư dân còn mời thỉnh lẫn nhau, kể cả khách từ nơi xa đến đây tham quan cùng nhau ăn uống, vui chơi, trò chuyện thân tình với nhau.
Lễ Hội Kỳ Yên để cầu an ở miền Tây
Một lễ hội miền Tây khác đó là lễ hội Kỳ yên có nghĩa là lễ cầu an. Là lễ tế thần Thành hoàng lớn nhất trong năm của một ngôi đình thần ở Nam Bộ, Việt Nam. Đình làng ở Nam bộ mỗi năm có 2 lệ cúng: Thượng Điền (khi thu hoạch xong) và Hạ Điền (khi bắt đầu xuống ruộng). Kỳ Yên có thể gộp chung với Thượng Điền hoặc Hạ Điền. Cũng có thể một lễ riêng biệt tùy theo từng địa phương. Hiện nay, lễ Kỳ yên cũng được tổ chức trong ba ngày, gồm nhiều lễ tế.
Một số làng, sau lễ thỉnh sắc thần Thành hoàng còn tổ chức Lễ Nghinh. Tức đưa kiệu đến các đền miếu trong làng, dâng hương, khấn cung thỉnh mời chư vị thần về đình dự lễ. Xong, đem lư hương của các vị thần này lên kiệu trở về. Và đặt trên bàn hương án bày ở ngoài đình, hoặc trên bàn Hội đồng ngoại ở bên trong đình.
Lễ hội cúng trăng Ok Om Bok đặc trưng của người Khmer Nam Bộ
Lễ hội ở miền Nam khác là Lễ hội cúng trăng Ok Om Bok của người Khmer Nam Bộ. Được biết đến với cái tên khác là lễ Cúng Trăng hay “Đút cốm dẹp”. Lễ được diễn ra vào ngày 14 và 15 tháng 10 âm lịch hàng năm. Đối với người Khmer, Mặt Trăng được xem như là một vị thần. Vị thần này đã giúp đỡ họ trong việc điều chỉnh thời tiết, bảo vệ ruộng đồng. Và đem lại một mùa màng bội thu, mang đến sự ấm no, sung túc cho người dân sinh sống tại đây.
Vì thế sau một vụ mùa, người Khmer sẽ tiến hành lễ Cúng Trăng. Nhằm thể hiện sự cảm ơn thành kính đối với vị thần Mặt Trăng. Vì đã phù hộ cho họ cũng như cầu mong cho mùa vụ sau mưa thuận gió hòa. Từ đó lễ hội Ok Om Bok đã ra đời, trong ngày lễ này hầu hết mọi nhà đều tham gia. Lễ lớn này tlhường diễn ra tại các tỉnh Sóc Trăng, Trà Vinh… những nơi có đồng đảo người dân tộc Khmer chủ yếu sinh sống.
Kết luận
Các lễ hội ở miền Nam rất đa dạng và thu hút nhiều người đến tham gia hằng năm. Những lễ hội này mang trong mình những ý nghĩa về văn hóa, tập quán vùng miền thú vị. Bạn nên tham gia để tận hưởng hết bầu không khí nhộn nhịp của các lễ hội này nêu có cơ hội. Tìm hiểu về văn hóa địa phương thông qua các lễ hội truyền thống sẽ giúp bạn nhìn ngược về hàng ngàn năm lịch sử. Có những điều tưởng chừng như đã mất đi nhưng lại được lưu giữ nguyên vẹn trong các lễ hội. Bài viết này chúng tôi đã tổng hợp những lễ hội văn hóa lớn nhất miền Nam mà bạn nên ghé qua. Bạn đã ghé qua hay biết tới được bao nhiêu trong số mà chúng tôi liệt kê.