Những dân tộc sinh sống ở vùng núi Tây Bắc luôn có những phong tục đón Tết hết sức độc đáo và mang ý nghĩa tốt đẹp để chào đón năm mới. Có rất nhiều phong tục đón Tết khác nhau, tuy nhiên chúng đều giống nhau ở điểm là điều cầu mong cho một năm mới tốt lành, mùa màng bội thu, các thành viên trong gia đình có nhiều sức khỏe,… Mỗi một dân tộc ở vùng núi Tây Bắc đều có cách chào đón năm mới mang tính độc đáo của riêng mình. Hãy cùng tìm hiểu một số phong tục đón Tết đặc sắc và tiêu biểu nhất ở vùng núi cao Tây Bắc qua bài viết sau đây.
Tục gội đầu bằng nước gạo chua của người Thái
Lễ gội đầu là lễ quan trọng nhất mở đầu cho các lễ hội trong năm của người Thái. Vào chiều 30 Tết Nguyên đán, người Thái trắng ở Sơn La có tục gội đầu để xua đi tất cả những gì không may mắn trong năm. Họ chuẩn bị những bát nước gạo đã được ngâm cho chua rồi xối từ từ lên tóc. Nước gạo dùng để gội đầu phải là nước gạo nếp và phải thật đặc như kiểu hòa bột vào nước. Nước đó phải để ít nhất 2 ngày 2 đêm đến khi thành một hỗn hợp sền sệt và có mùi thum thủm thì mới được đưa ra để gội đầu.
Tập tục này mang ý nghĩa gợi lên những điều tốt đẹp cho ngày mai bước vào năm mới thật tinh khôi. Lễ gội đầu kết thúc là đến cuộc vui đua thuyền giữa nam và nữ.
Tục ăn trộm lấy may của người Lô Lô ở Tây Bắc
Người Lô Lô ở Hà Giang quan niệm, thời khắc bước sang năm mới, nếu ai đó mang về nhà được một chút gì thì năm mới gia đình sẽ gặp nhiều điều tốt lành. Nhờ đó mà gia đình sẽ ăn nên làm ra. Do đó, họ đi lấy trộm cầu may nhưg không lấy nhiều hay những vật có giá trị lớn. Thứ họ lấy chỉ là củ hành, củ tỏi, thanh củi,…
Người đi lấy may không đi công khai, không rủ nhau đi. Bởi họ không muốn chủ nhà bắt được. Ai cũng đi âm thầm, lặng lẽ, gặp người quen cũng không chào hỏi. Thế nhưng nhỡ có bị chủ nhà bắt được thì họ cũng không bị trách móc gì. Đặc biệt, mỗi gia đình phải đi ăn cắp cái gì đó và phải lấy cho đủ con số 12. Ví dụ, lấy ngô đủ 12 bắp; lấy gà, gạo, hoa quả cứ đủ con số 12. Đó là con số may mắn ứng với 12 tháng trong năm tới.
Tục dùng giấy đỏ niêm phong nhà của người Cao Lan Tây Bắc
Công việc đầu tiên để chuẩn bị cho việc đón mừng năm mới của người Cao Lan là tục dán giấy đỏ trong nhà. Phong tục này có tên theo tiếng Cao Lan là Chí dịt. Khoảng trước Tết 2 ngày là ngày “niêm phong” tất cả những gì thuộc về gia đình. Từ cái cuốc, cái xẻng, con dao, cái cày, cái bừa, cây cối quanh nhà, chuồng trại,… đều được dán giấy đỏ để các vật này được “nghỉ Tết”. Toàn bộ ngôi nhà bỗng nhiên nhuộm sắc đỏ rực rỡ.
Dán giấy đỏ lên những nơi quan trọng là bắt đầu cho một năm mới với mong muốn an khang thịnh vượng. Cũng theo phong tục dân tộc Cao Lan, ngày mồng 1 sẽ đi thăm họ hàng, mồng 2 là làng xóm. Món ăn đặc trưng trong ngày Tết là bánh vắt vai. Bên cạnh đó còn có bánh chưng, bánh rán, bánh khảo như các dân tộc khác.
Ngày Tết, bất kỳ gia đình nào cũng làm bánh vắt vai. Đó là loại bánh được làm từ gạo nếp, gói trong tàu lá chuối. Nhân bánh là đỗ và đường. Trong dịp Tết, người Cao Lan dùng bánh này để đi lễ Tết họ hàng nội ngoại ở xa. Vì bánh được cấu tạo theo chiều dài, có thể vắt trên vai. Cũng từ đó mà người ta gọi đó là bánh vắt vai.
Tục hát thi với gà trống của người Pu Péo
Đây là một phong tục đón tết kì lạ của người dân tộc Pu Péo ở tỉnh Hà Giang. Người Pu Péo quan niệm, tiếng gà gáy vừa hay vừa thiêng liêng. Nó có thể đánh thức cả ông mặt trời dậy. Vì thế khi giao thừa đến, người Pu Péo ở Hà Giang phải canh chừng gà trống.
Thấy gà vừa vỗ cánh, chuẩn bị gáy là người ta đốt ngay một quả pháo ném vào chuồng gà. Lúc này, lũ gà sẽ giật mình. Sau đó chúng sẽ nhảy lên và thi nhau gáy. Ngay lập tức, mọi người hò nhau hát vang trời để át tiếng gà gáy. Đối với người Pu Péo, tiếng gà gáy là dấu hiệu để đánh thức mặt trời. Tiếng gà là khởi đầu một ngày mới tốt lành. Do đó ai át được tiếng gà thì sang năm mới sẽ hát hay, gặp nhiều may mắn, hạnh phúc.
Những phong tục trên đều mang một nét văn hóa đặc trưng của từng dân tộc. Tất cả những phong tục này tuy cũng có phần kì lạ nhưng vẫn luôn được lưu truyền bởi những ý nghĩa tốt đẹp mà chúng mang lại.
