Chắc chắn mỗi người dân Việt Nam đều biết đến hội Lim nổi tiếng lừng danh ở tỉnh Bắc Ninh. Đây là một trong những lễ hội truyền thống với nhiều hoạt động mang đậm nền văn hóa của người dân xứ Kinh Bắc. Trong hội Lim không chỉ có lễ rước hoành tráng, các hoạt động vui chơi vui nhộn mà còn có sự góp mặt của những làn điệu dân ca Quan họ Bắc Ninh. Những câu dân ca này đã trở thành một biểu tượng quá nổi tiếng khi nhắc đến vùng đất Bắc Ninh. Nếu có dịp đến với hội Lim Bắc Ninh, chắc chắn bạn sẽ cảm thấy vô cùng phấn khích trước những nét văn hóa vô cùng độc đáo của vùng đất Quan họ này.
Hội Lim – Lễ hội truyền thống nổi tiếng xứ Kinh Bắc
Vào mỗi dịp đầu xuân, ai nấy cũng hứng khởi và chờ đón những lễ hội diễn ra hàng năm tại nhiều nơi. Và một trong số những lễ hội truyền thống nổi tiếng ai cũng biết chính là hội Lim Bắc Ninh. Hội Lim là hội của những làng xã cổ nằm quanh núi Lim và đôi bờ sông Tiêu Tương. Đây là lễ hội lớn của vùng. Lễ hội này thể hiện một cách sâu nhất văn hóa nghệ thuật và tín ngưỡng tâm linh của người dân xứ Kinh Bắc.
Lịch sử Hội Lim được truyền miệng lại với rất nhiều phiên bản khác nhau. Có quan niệm cho rằng hội Lim có nguồn gốc từ hội chùa, hội hát. Tất cả đều có liên quan đến tiếng hát của chàng Trương Chi mà dấu xưa để lại là hình vết dòng sông Tiêu Tương khá rõ ở các làng quê vùng Lim. Giả thuyết này căn cứ vào truyền thuyết Trương Chi – Mỵ Nương.
Nguồn gốc lâu đời của hội Lim Bắc Ninh
Quy mô của hội Lim
Hội Lim vốn có lịch sử rất lâu đời. Lễ hội này phát triển tới quy mô hội hàng tổng (tổng Nội Duệ). Trên cơ sở lễ hội truyền thống của các làng trong tổng Nội Duệ. Tổng Nội Duệ bao gồm 6 xã phường: Nội Duệ (Đình Cả và Lộ Bao), Nội Duệ Khánh, Nội Duệ Nam, Lũng Giang, Xuân Ổ và phường hát cửa đình Tiên Du (sau là Duệ Đông). Hội Lim có nhiều nghi lễ rước, tế lễ và các hoạt động nghệ thuật dân gian. Tất cả đều mang một nét riêng hết sức phong phú. Tiêu biểu là các hoạt động đánh trống quân, hát chèo, ca trù, hát tuồng và hát quan họ,…
Đỗ Nguyên Thụy – Người có công phát triển hội Lim
Viên quận công Đỗ Nguyên Thụy – người thôn Đình Cả, Nội Duệ, xứ Kinh Bắc. Ông đã tự hiến nhiều ruộng vườn và tiền của cho tổng Nội Duệ trùng tu đình chùa, mở mang hội hè. Ông đã có công gìn giữ thuần phong mỹ tục. Ông quy định lễ nhập tịch cầu phúc vào dịp tháng Giêng hàng năm. Ông đã tuân theo truyền thống “xuân thu nhị kỳ”. Như vậy, quận công Đỗ Nguyên Thụy là người có công phát triển từ lễ hội đình tế thần cầu phúc của các làng xã vùng Lim lên lễ hội hàng tổng Nội Duệ vào dịp mùa thu, tháng Tám, với những quy định chung. Đồng thời ông cũng chính là người xây dựng bước đầu những lệ tục của lễ hội vào mùa xuân, tháng Giêng.
40 năm sau, vào nửa sau thế kỷ XVIII, cũng chính người làng Đình Cả, tướng công Nguyễn Đình Diễn lại tiếp tục phát triển và đổi mới hội Lim. Ông đã cấp ruộng và tiền cho hàng tổng để chuyển hội hàng tổng từ mùa thu tháng Tám sang hẳn mùa xuân tháng Giêng. Ông cũng bỏ tiền mua nửa quả núi Hồng Vân (tức núi Lim). Sau đó ông đã tiến hành xây lăng mộ của mình trên đỉnh núi.
Hội Lim Bắc Ninh đã tồn tại qua nhiều thời kì lịch sử
Hội Lim được duy trì trong suốt thế kỷ XIX và nửa đầu thế kỷ XX. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ cứu nước, hội Lim không được mở trong nhiều thập kỷ. Cho đến tận những năm sau thì hội Lim mới được đổi mới. Ngày nay, hội được mở vào ngày 13 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Do được mở rộng cả về diện tích lẫn quy mô nên phải nói rằng hội Lim là một lễ hội lớn. Hội Lim ngày nay được tổ chức vô cùng công phu và hoành tráng.
Khám phá những nét độc đáo của hội Lim Bắc Ninh
Không gian của hội Lim
Không gian lễ hội lấy đồi Lim làm trung tâm. Nơi đây có chùa Lim – nơi thờ ông Hiếu Trung Hầu. Ông là người sáng lập tục hát Quan họ. Hội Lim được diễn ra tại 3 địa phương bao quanh là xã Nội Duệ, xã Liên Bão và thị trấn Lim. Hội Lim thường được kéo dài trong khoảng 3 ngày. Hội Lim bắt đầu từ ngày 12 đến 14 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Trong đó ngày 13 là chính hội với nhiều hoạt động tập trung. Bởi vậy mà du khách cũng thường tập trung du lịch Bắc Ninh vào ngày 13. Bởi ai ai cũng muốn có mặt tại hội Lim trong chính hội.
Phần lễ, hội có trong hội Lim
Hội Lim bắt đầu bằng một lễ rước. Thành phần đoàn rước là những người dân được mặc bộ lễ phục thời xưa với màu sắc sặc sỡ. Ngày lễ chính được tổ chức vào ngày 13 tháng Giêng. Trong ngày lễ này sẽ có các nghi thức rước, tế lễ các thành hoàng các làng, các danh thần liệt nữ của quê hương.
Các lễ này được tổ chức tại đền Cổ Lũng, lăng Hồng Vân, lăng quận công Đỗ Nguyên Thụy,… Ngoài ra, người dân còn dâng hương cúng Phật, cúng bà mụ Ả ở chùa Hồng Ân. Ngoài phần lễ, hội còn có nhiều trò chơi dân gian vô cùng thú vị. Một số trò chơi tiêu biểu phải kể đến như đấu võ, đấu vật, đấu cờ, đu tiên, thi dệt cửi, nấu cơm,… Trong đó, đặc sắc hơn cả là phần hát hội.
Truyền thống hát dân ca Quan họ Bắc Ninh
Truyền thống xa xưa để lại một phong tục cuốn hút và say mê đặc biệt mà chỉ Bắc Ninh mới có. Đó là các sinh hoạt văn hóa hát dân ca Quan họ. Đây là loại hình dân ca đã trở thành tài sản văn hóa chung của dân tộc. Hát dân ca Quan họ diễn ra từ ngày 12 tháng Giêng. Phần sinh hoạt này được tổ chức tại Lim (sân chùa Hồng Ân và các trại Quan họ) và khắp tại các chùa, đình. Hội hát Quan họ Bắc Ninh diễn ra ở bất cứ nơi đâu: trong nhà, trên sân đình, trước cửa chùa, trên những thuyền thúng giữa ao, hồ. Đây là những dấu tích xưa của dòng Tiêu Tương. Nơi đây đã một thời vang vọng tiếng hát Trương Chi làm say đắm nàng Mỵ Nương xinh đẹp.
Nghe hát dân ca Quan họ – Một trải nghiệm khó quên
Liền anh khăn xếp áo the. Liền chị áo mớ ba mớ bẩy, nón thúng quai thao đến hẹn lại lên. Họ gặp gỡ, đón tiếp nhau thân tình, nồng hậu, tinh tế và lịch lãm. Họ chào nhau theo lề lối của người hát Quan họ. Liền anh và liền chị đều có những làn điệu dân ca đạt tới trình độ nghệ thuật cao. Đó là sự kết hợp nhuần nhuyễn, mê đắm của thơ cà và nhạc điệu. Những câu ca này nhằm bảy tỏ tình yêu trong sáng. Khi yêu họ sẽ hết lòng vì người kia, chung thủy một lòng ngóng trông của tình yêu đôi lứa. Nếu bạn có dịp được thưởng thức những khúc quan họ do chính những nghệ nhân mảnh đất Kinh Bắc hát thì thật tuyệt vời. Chắc hẳn sẽ là một trải nghiệm khiến bạn nhớ mãi không quên.
Tại sao bên trải nghiệm hội Lim Bắc Ninh?
Hội Lim là một lễ hội truyền thống vô cùng đặc sắc và lâu đời. Chắc chắn những người yêu thích du lịch hay cả những người yêu nét đẹp văn hóa dân tộc cũng nên trải nghiệm. Những áo mớ bảy mớ ba, nón ba tầm, quai thao, dải yếm lụa sồi, những ô lục soạn, khăn đóng, áo cặp the hoa gấm,… tất cả như ẩn chứa cả sức sống mùa xuân của con người và tạo vật. Do đó đây là một lễ hội vô cùng thú vị mà bạn nên trải nghiệm.
Cách mà các ông, các bà tổ chức hội Lim cũng thật đặc biêt. Mỗi một biểu tượng, cử chỉ như mang trong mình thứ gì đó tinh tế lạ thường. Tất cả đều mang nét độc đáo và đặc trưng riêng của người dân vùng kinh Bắc. Bởi vậy, chẳng phải ngẫu nhiên mà Quan họ trở thành văn hóa phi vật thể, nét văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.
